Шығыс Қазақстан облысы,
Семей қаласы
«№3 жалпы орта білім беретін мектеп-кешені» КММ
география пәні мұғалімі
Ахметкалиев Нуржан Нигметоллаевич

6 сынып. Литосфералық тақталар.Жердің сейсмикалық аудандары.
Мақсаты:Оқушылардың литосфералық тақталардың қозғалысымен таныстыру.Оның басқа да географиялық білімдерімен байланысының маңызын түсіндіру.
Көрнекілік: Дүние жүзінің тектоникалық картасы.Электронды оқулықтағы литосфералық тақталардың қозғалыс сызбасы.
І.Ұйымдастыру.
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау.
Нақтылы мәліметтерді игеру біліміне тапсырма
-Дұрыс жауабын тап:
1.Мантия қалыңдығы : а)10 км б)2900 км д)1800 км
ә) 65 км в)3500 км
2.Жер қыртысының ең қалың бөлігі?
а) 800 м б) 80 км
ә)8 км в) 800 км
3.Жер ядросының радиусы а)3500 км б) 1500 км г)70 км
ә)1800 км в)2600 км
4.Жер қыртысы қандай қабаттардан тұрады? Қандай бөліктер бар?
5.Мұхиттың жер қыртысында қандай қабат жоқ? (гранитті)
Ұғымдарды игерудегі тапсырма
-Мантия дегеніміз не ? Мантияның өзіне тән ерекшелігін ата.
-Ядро дегеніміз не,оның ерекшеліктерін ата.
Тапқырлық пен іскерлікке арналған тапсырма
1.Шахтаның тереңдігі 750 м, жер бетіндегі t˚ + 8˚ С болса,онда шахтаның ішіндегі t˚ қандай?
750:100=7.5 7.5+8=15.5˚
2.Жер бетіндегі t˚ +15˚С, шахта тереңдігі 1000 м, шахтадағы t˚ қанша ?
1000:100=10 10+(+15)=+25˚
3.Жер бетіндегі t˚ -20˚С шахта тереңдігі 1000 м.Шахтадағы t˚ қанша?
1000:100=10 10+(-20)=-10˚C
4.Жер бетіндегі t˚ +24 ˚ шахта ішінде t˚ +34˚ шахта тереңдігі
(+34-24=10; 10*100=1000м
5.Жер тереңдігін өлшеу қажеттілігі қанша? Ғалымдар бұны қалай істейді?
ІІІ.Жаңа материалды оқып білу
Литосфера біртұтас дүние емес.Ол астеносфера үстінде жылына 2-5 см жылдамдықпен баяу қозғалатын литосфералық тақталарға бөлінген жазықтар.(рифті зона).Сондықтан ғалымдар соңғыф кезде жер қыртысы өте үлкен тақталардан тұрады-деген пікірге тоқталған.Жер қыртысы бір-бірінен бөлінген бірнеше бөлшектерден , яғни литосфералықттақталардан тұрады.Бұл литосфералық тақталардың қозғалысын, яғни «материктер дрейфі» теориясын алғаш ұсынған Вегенер (оқулық 46 бет 35 сурет)
-Ең ірі қандай литосфералық тақталар бар ?
(Тақталарды 35 суретке қарап оқушылар айтып береді)
-Егер 2-5 см жылдамдықпен 10,20,100 жылға сәйкес есептесе қандай болар еді(10 жылда 20-50 см; 20ж 40-100 см 100 жылда 200-500 см жылжиды.
-Иә, жер планетасы одан әрі құрылықтар пйда болғалы 3,5-4,5 млрд жыл өтті.Ал Тынық мұхиттында тіпті жылдамырақ жылына 10-12 см жылжиды.(Электронды оқулықтан материктің жылжу сызбасын көрсету)
-Литосфералық тақталардың қозғаласын көріп отырып қандай тұжырымдама жасауға болады? (қай материктің қайдан бөлінгенін көруге болады?)
-Дұрыс айтасыңдар литосфералық тақталардың қозғалысы материктердің орны мен пішінін көрсете алады.Тақталар бір-бірімен соқтығысқанда таулар пайда болады.Мысалы, Африка,Үнді-Австралия,Евразия тақталары бір бірімен соқтығысқанда : Альпі,Кавказ,Гималай, таулары; «Альпі-Гималай» тау белдеуі пайда болды.Ал Тынық мұхиты тақтасының Америка дүние бөлігінің астына кіріп кемуінен Коордильер мен Анд таулары қалыптасты, мұхит тақтасының орнында алып шұңқыр, ойыс пайда болды (47 бет 36 сурет) Ұлы Африка жорығы Африканың және Самалий тақтасы болып екіге бөлінуінен қалыптасты.Ол жерде орқам тау мен опырылды . Опырынды да Қызыл теңіз,Адел шығанағы т.б.
-Қалай ойлайсыңдар, су асты жоталары қалай пайда болады?(Оқушылар әртүрлі версиялар айтады)
-Жер қыртысы жарылған кезде, жарықтыққа су толады да , тау жыныстары біртіндеп сөгіліп ыдырай бачтайды.Жарықтың екі жағында бөлінбей қалған тұтас жерден суасты жотасы қалыптасады.
-Кәне картадан қарап көріңдер, ең ұзын суасты жотасы солтүстік полюстен, оңтүстік полюсті қосып жатыр. Ол қай мұхитта ? (Атлант мұхиты)
-Ең ұзын суасты жотасы ұзындығы 75 мың км мұхит ортасы жотасы Атлант мұхитын дәл ортасынан бөліп жатыр. (екі 2000 км , биіктігі 3000-4000 м)
-Тағыда қандай суасты жоталары бар ? (орталық Үнді мұхиттық жота,Австрия- Антарктикалық жота, Шығыс-Тынық мұхиттық жота.)
- Су асты тау жоталарының су бетіне шығып тұрған жерінде не пайда болады? (Аралдар)
Егер тақталар төмен қарай маттасса,онда шұңғымалар,науалар пайда болады.Шұңғыма шетінде доға тәрізді аралдар тізбегі орналасады. Мысалы:Куриль науасы жанында Куриль аралдары немесе мұхит орта жотасының дәл ортасында шатқалдар орналасады.Ал шатқалдардың түбінде жанартаулар мен ыстық бұлақтар шоғырланған. Сонымен жер қыртысы қозғалмалы және тұрақты бөліктерге бөлінеді.Сейсмикалық аудандардың 2-еу екендігін айту: тау белдеу және Тынық мұхиттық белдеу. Оны сендер жоғарғы сыныптарға барғанда танысасыңдар.
Сабақты бекіту.
1). Жер қыртысында неше ірі тақта бар?
2) Тынық мұхитта қандай тақталар кездеседі?
3)Тақталар қандай жылдамдықпен қозғалады?
4)Су аста тақталары қай жерде кездеседі?
Үйге тапсырма: §18.Үйде тау жыныстары туралы мәліметтер дайындау.

ID: 1940 | Просмотров: 6556