ОҚУШЫЛАРДЫ ҚАЗАҚ ТІЛІНЕН ҰБТ-ҒА ДАЙЫНДАУДЫҢ ТИІМДІ ЖОЛДАРЫ

Қазіргі заман ағымы болашақ ұрпақтың ой-өрісінің шыңдалуын, жеке тұлға ретінде қалыптасуын талап етуде. Осы орайда ұлы педагогУшинскийдің «Бала балқытылған алтын , оны қалыпқа құйып қандай мүсін жасаймын десе де мұғалімнің қолында» деген қанатты сөзі еске түседі. Жас ұрпақтың жаңаша ойлауына, олпрдың біртұтас дүниетанымының қалыптасуына ықпал ететін жаңаша білім мазмұнын құру- жалпы білім беру жүйесіндегі басты мәселе Білім-теңіз, оның тереңіне бойлай білетін оқушы тәрбиелеу заман талабы. «Елдің ертеңі – бүгінгі жас ұрпақтың қолында, ал жас ұрпақтың тағдыры – ұстаздың қолында» деп елбасымыз Н.Ә. Назарбаев айтып өткендей егеменді елдің ертеңі, тәуелсіздігіміздің тірегі болар білімді ұрпақ тәрбиелеу өте жауапты іс. Күнделікті сабақ барысында берген білім оқушының өміріне азық болу керек. Елімізге ҰБТ енгелі де бірнеше жылдың жүзі болды. ҰБТ-ке жүйелі түрде дайындалу-өз жемісін көрсетіп келеді. Бұл әрине бір күннің емес күнделікті сабақтың нәтижесі. ҰБТ-те жақсы нәтижеге жету өте күрделі жұмыс.11 жыл бойы алған білімін бір сағатқа жетер жетпес уақытта көрсету оқушыға да оңай емес. Ол үшін әрине тынымсыз еңбек, тыңғылықты дайындық, терең білім керек.

Қазақ тілі пәнінен соңғы үш жылдағы ҰБТ-дағы білім сапасының көрсеткіші төмендегідей:
2011-2012 2012-2013 2013-2014
1 85% 89% 87%
Осындай сапа көрсетуде көп жылдардағы іс-тәжірибе көмектеседі.
Білім ордасында толық қанды сапалы білім алған, мектеп бағдарламасын толық меңгерген оқушыдан болашақта жақсы маман, білімді азамат шығары анық. Өйткені, біз өмір сүріп отырған ХХІ ғасыр жан- жақты дамыған, білімді, өз ісіне және өзгенің ісіні әділ баға бере алатын, өзіне сенімді, Отанының әлеуметтік – экономикалық жағынан дамуына үлесін қоса алатын азамат тәрбиелеуді талап етіп отыр.
«Ел боламын десең - бесігіңді түзе» - деп заманымыздың заңғар жазушысы М. Әуезов айтқандай, ел болашағы жасөспірімдердің сапалы білімі мен саналы тәрбиесіне тікелей байланысты. Егемен еліміздің тірегі- білімді ұрпақ. Баламен тіл табысып, оның бойына білім нәрін себетін басты тұлға- ұстаз. Ұлы Абай атамыз айтқандай, білімімен теңессе ғана ұлттар теңесе алады.
Қазақстан Республикасының әлемдік өркениетке кірігуіне қатысты білім беру саласына қойылып отырған заман талабы- шығармашылықпен жұмыс істей алатын, қабілетті тұлға тәрбиелеп қалыптастыру.
Елімізде білім берудің сапасын арттыру мен сапалы білім беру жүйесін құру мақсатында республикамызда ұлттық бірыңғай тестілеу (ҰБТ) енгізілгеніне де бірнеше жыл болды. Ұлттық бірыңғай тестілеу (ҰБТ) – жаңа технологияға негізделген мектеп бітірушілерді қорытынды мемлкеттік аттестациялау және жоғарғы оқу орнына түсу емтихандарын қоса атқаратын білім сапасын бағалаудың ерекше жүйесі екені баршамызға белгілі.
Қазір ғылым мен техниканың дамыған кезінде , алдымызда отырған шәкірттер білімді терең қажет етеді. Олар бізден көп нәрсені талап етеді. Біз бір пәнге дайындалғанда олар 5 – 6 пәнге дайындалады. Тақта мен бор ғана тұратын сабақтар оларға қызықты емес. Заман талабынан артта қалмай оқушы алдында барлық жақтан хабардар, өз біліміңді олардың бойына бере алатындай болуымыз керек.
ҰБТ – ға даярлауда мұғалімге көп ізденуді қажет етеді. Оқушылармен әрдайым зейін қоя отырып, жаңа тақырыпты меңгеру, әрбір өтілген тақырыпты тест сұрақтарымен байланыстыру, негізгі қажетті деген сөздерді түрлендіре отырып, сұрақтар қойдырта білу, әрбір сұраққа дұрыс жауап бере білуге, дұрыс жауапты есте сақтап қалуға үйрету негізгі міндет.
Негізгі міндеттер:
1 Қазақ тілінің салалары бойынша жоспар құру.
І бөлім : фонетика.
ІІ бөлім : лексика
ІІІ бөлім: морфология
ІҮ бөлім : синтаксис
Ү бөлім : пунктуация
2.Әр салаға байланысты тақырып бойынша түсіндіру жұмыстары.
3. Оқулық бойынша тапсырманың нақты орындалуы.
4. Әрбір сала бойынша тест сұрақтарын ұйымдастыру.
5. Тест сұрақтары арқылы оқушының қай тақырыпты дұрыс меңгере алмағандығын анықтау.
6. Мониторинг бойынша қорытынды шығарып отыру.
Мысалы, фонетика саласында:
1 – сабақта : Қазақ тіліндегі алфавиттік жүйе , дауысты , дауыссыз дыбыстар түрлерін өткенде өзім түсіндіріп өтемін.
2 – сабақта : Осы өтілген тақырып бойынша жаттығу жұмыстары .
Сөйлем ішіндегі сөздерге, дыбыстарға фонетикалық талдау.
3 – сабақта тест жұмыстары
4. Сұрақ – жауап ұйымдастыру.
Әр тақырыпқа арналған тесттер бойынша «Ең қиын сұрақ» деген сәт кезінде әрбір оқушы өзіне қиын сұрақты айтады. Мүмкін ол сұрақ бір оқушыға қиын болғанымен , екінші оқушыға оңай болуы мүмкін. «Мен» деп жауап берген оқушыға тақтаға сол сұрақты жазып , дәлелдеп түсіндіріп беруін айтамыз. Солай ол кемшілікті жоямыз. Оқушының әрбір жазған тест жұмыстарынан кейін сараптама жасалып,білім сапасы , үлгерім сапасы , орта балы есепке алынып отырады. Бұл оқушылардың алға қарай жылжуына негізгі жол болмақ.
Мектеп бітіруші түлектің алдында бір ғана мақсат қоятынын білеміз. Ол - оқу грантын жеңіп алу. Осы мақсаттың орындалуы үшін « не істеу керек?» деген сауал туындайды. Ол үшін ҰБТ тапсыруда кездесетін негізгі кедергілерді жоюға жұмыс жасау керек деп ойлаймын.
1. Ең бастысы бала біліміндегі олқылықтарды жою. Ол олқылықтар қайдан пайда болады ? Ол баршамызға аян, мектеп қабырғасында білім алып жатқан баланың әр сыныпта меңгермеген оқу материалдары 11 – сыныптың соңында олқылыққа айналады.
2. Психологиялық кедергі. Белгілі бір тексерудің, емтиханның алдында әр адамға қорқыныш сезімі, үрейі басым болады. Мұндай бала білгенін ұмытады. Бұл әрине, ҰБТ-да көп ұпай жинауына үлкен кедергі жасайды.
3. Зейін қою, мұқият болу. Тапсырмаларға жауап бергенде немесе белгілегенде сұрақты толық оқымай жатып дұрыс жауапты іздеу , қателікке апарып ұрындырады. Сондықтан әр сұрақты зер сала отырып , түсініп оқығаны дұрыс.
4. Уақытты ұтымды пайдалана білу.
5. Техникалық ақау. Жауап парағындағы шеңберді немқұрайды бояйды. Жауап парағы мен тест кітапшасымен жұмыс жасай білмейді.
6. Оқушының әлеуметтік жағдайы . Бұған ата – ана тікелей жауапты. Отбасындағы түрлі стресс тудыратын жағдайлар баланың ұйқысының дұрыс қанбауы , кейбір аурулардың тест алдында сыр беруі кедергі жасайды.
7. Кәсіби біліктілігі мен жауапкершілігі жоғары , білімді , шебер , тәжірибелі маманның аздығы балаға білім беруде басты кедергі болмақ
Енді қазақ тілі мен әдебиеті пәні бойынша айтар болсақ, Елбасы «Қазақ тілі – мәдениеттің бір бөлігі ретінде барлық қазақстандықтарды біріктірудің қосымша құралы болуға тиіс. Ол барлық ұлттар мен ұлыстарға қазақ халқының мәдениетін, дәстүрін, әдет – ғұрпын, тұрмыс – тіршілігін танып білудің негізі болып табылады» деген. Қазақ тілі пәнінің ҰБТ -ға енгізілуі - тіл мәртебесін көтеретін факторлардың бірі, мемлекеттік тілді қолдану мен дамытуды жүзеге асырудың сара жолы.
Ал халқымыздың сөздік қоры, тіл байлығы әдебиетімізден көрінеді. Тіл білімнің әрбір сала, тақырып бөліміне дейін іздене отырып, тест құрап, сол тестті меңгергеннен кейін жалпы тақырыптық тест шешіп отыру – оқушы білімін көтерудің бір жолы.
Өз тәжірибемде оқушылардың тест орындау жолдарын төрт түрлі жолмен аламын.
1. Өзін - өзі бақылау.
2. Өзін - өзі тексеру.
3. Жылдамдыққа , шапшаңдыққа үйрету.
4. Сынақ тест.
Бірнешне жылдық тәжірибеме сүйене отырып, қазақ тілі пәнінен ҰБТ – ға даярлауда болатын мынадай кедергілерді айтқым келеді.
1. Тіл білімінің әр түрлі саласындағы белгілі бір тақырыптарды нашар білуі. (бұл орта буында кеткен кемшіліктер).
2. Оқушылардың сөздік қорының аздығы. ( синонимін, омонимін ауыспалы мағына, көп мағыналық, тұрақты тіркес таба алмай жатады).
3. Сөздің мағынасын терең түсінбеуі.
4. Оқу техникасының темендігі. (ондай оқушылар сұрақты қате , баяу оқиды).
Осындай кедергілерді көрсете келіп, оқушылардың көп қате жіберетін және қиын деген тақырыптарын қарастырайық:
1. Диалект сөз бен кәсіби сөзді шатастыру.
2. Сұраулық шылаулар мен болымсыз етістік жұрнағын ажырата алмауы.
3. Қабысу мен жанасуды ажырата алмау .
4. Құрмалас сөйлем түрлерін шатастыру.
5. Сөз тіркесі мен күрделі сөздерді ұқсас деп ойлау.
6. Есімдіктің тәуелденуі, септелуі, жіктелуі.
7. Тұрақты сөз тіркесінің мағынасын аша алмау.
8. Дыбыс үндестігі.
9. Орфография мен орпоэпия нормаларын сақтамауы.
(сөздің айтылуы бойынша жазылуын таба алмай жатады,
себебі қазіргі жастар орфография бойынша сөйлейді)
ҰБТ – ға даярлауда мұғалімнің орны ең басты назарда тұруы қажет . Әр мұғалім әрдайым жаңалықты бастаушы ретінде әрекет жасауы тиіс. Оқытудың әр түрлі технологиясы жасалып, мектеп өміріне енгізілгені бәрімізге белгілі. Сондықтан да мұғалімнің өзі жаңа технологиямен үздіксіз жұмыс жасайтын, жеке тұлғаны қалыптастыруда орны ерекше адам. Енді өз тәжірбиемнен қазақ тілі пәнінен тапсырма түрлері:
Мысалы, Лексика
1. Сөз мағынасын зерттейтін тіл білім саласы _______________ лексика.
2. Көп мағыналы сөздің терминдік атауы................. полисемия
3. Мұрап сөзінің мағынасы...................Егін суаратын адам.
4. Атыз сөзінің синонимі ................ Арық
5. Сараң сөзінің антонимі ......................... Жомарт
Тест алынып болғаннан кейін қатемен жұмыс бірден жүргізіледі, ортақ талдаулар , түзету жұмыстары жүргізіледі.
Қорыта келгенде, ұстаздар қауымының алдында тұрған ең үлкен жауапкершілік - мемлекетті, ғылымды, өнеркәсіпті,өндірісті нағыз басқаратын жастар қазір біздің алдымызда екенін, соларға өз дәрежесінде білім беру, тәлім-тәрбие беру, біліктілігін арттыру, санасын тәрбиелеу, болашаққа жол салу -біздің қолымызда тұрғанын сезіне отырып, тек ерінбей еңбек ету, іздену, шығармашылықпен жұмыс жасау деп түсінемін. Мен өзім еңбек еткен тәжірибемде біршама жемісті еңбектерім бар деп түсінемін. Оның басты айғағы-ҰБТ кезінде оқушыларымның білімінің жоғарғы деңгейде болып, мемлекеттік грант иегері болуы.
ҰБТ-ға дайындалу кезінде оқушыға отбасының, ата-ананың да әсері өте зор. Осы орайда ата-аналарға бірнеше кеңес беруді жөн көрдім.
1. Балаңыздың емтиханда алған бағасына уайымдамаңыз және баланы сынамаңыз. Балаға алған балл оның мүмкіндігінің жете көрсету өлшемі еместігін сендіріңіз.
2. Балаға емтихан қарсаңында мазасыздықты жоғарылатпаңыз – ол тестілеу нәтижесіне кері әсер етуі мүмкін. Балаға ана-анасының толқынысы әсер етеді, егер ересектер жауапты кезде өздерін ұстай алса, бала өз жас ерекшілігіне байланысты «шектен шығып кетуі» мүмкін.
3. Балаларды рухтандырыңыз, жақсы істері үшін мақтаңыз.
4. Бала сәтсіздіктен қорқатындықтан және қате жіберу қаупі болғандықтан олардың өздеріне деген сенімділіктерін арттырыңыз.
5. Баланың өзін-өзі сезінуін қадағалаңыз, Сізден басқа ешкім баланың шаршауына байланысты әлсіреуін уақытында байқап, оның алдын ала алмайды.
6. Баланың дайындық тәртібін бақылаңыз, шаршауына жол бермеңіз, оған оқуды демалумен кезектестіру керектігін түсіндіріңіз.
7. Балаға үйде оқуға ыңғайлы орын қамтамасыз етіңіз, оған үйдегілердің кедергі жасамауын қадағалаңыз.
8. Баланың тамақтануына назар аударыңыз: қарқынды ойлау кезінде дәмді де түрліше тамақтану, дәрумендердің кешенді жиынтығын пайдалану керек. Балық, ірімшік, жаңғақтар, кептірілген жемістер т.б. мидың жұмыс істеу қабілетін жақсартады.
9. Балаға дайындық тақырыптарын бөлуге жәрдемдесіңіз.
10. Баланы емтиханға дайындық әдістемесімен таныстырыңыз. Материалдың өзін ежіктемей-ақ, түйінді мәселелері мен айтар ойын түсіну, оқылған материалды жүйелеп, қысқаша схемалық жазулар мен сызбалар дайындау ыңғайлы. Егер ол жасай алмаса, тәжірибеде қалай жасау керектігін көрсетіңіз. Негізгі формулалары мен анықтамаларын қағазға жазып, жазу үстелінің, төсектің, ас бөлмесіндегі мұздатқышқа іліп қоюға болады.
11. Пән бойынша тест тапсырмаларының түрлі нұсқаларын жасаңыз (қазірде тест тапсырмаларының түрліше жинақтары бар). Баланың тестіге дайындалуы аса маңызды рөл атқарады. Бұл тәсіл дәстүрлі жазба және ауызша емтихандардан өзгешеленеді.
12. Тест тапсырмаларына жаттығуда баланы уақытпен бағдар алуға және тиімді пайдалануға үйретіңіз. Сонда балада барлық тестілеу кезінде болжам жасау дағдысы қалыптасады, оған сабыр береді және артық ширығуда болдырмайды. Егер бала сағат тақпаса, міндетті түрде емтиханда сағат беріңіз.
13. Емтихан қарсаңында балаға толыққанды демалыс беріңіз, ол жақсы демалып, ұйқысын қандыруа қажет.
Және де естеріңізде болсын: ең негізгісі – ширығуды азайту мен баланың толқуын басу және оқуға лайықты жағдай жасау.
«Еңбегіне қарай, өнбегі» демекші баланың ҰБТ-дан жақсы қорытынды шығаруы үшін, білім сапасын арттыру үшін ең алдымен ол талапты өзімізге қойып, өзіміздің ізденуіміз керек. Шөліркеп шөл далада қалмайық десек, мөлдір бұлағымыздың маңайын қоқыстан тазартып, оның сылдырап үлкен сарқырамаға айналуына ар қайсымыз өз үлесімізді қосайық. Сонда біздің оқушыларымыздың қара қою бұлттың астынан жарқырап шыққан шуақты алтын күннен қай жері кем болмақ. Қаһарлы қатты сары аязды қыстан кейін, сыңғырлап бұлақ ағып, күлімдеп күндей көтеріліп, жер ана оянып, ел жайнап, бұлбұл сайрап, орман біткен жасыл желек жамылып, гүлдер гүлдеп, суретті пейзажға айналры хақ. Демек біздің көңіліміздің көктемі – ол оқушы. Біз, яғни оқытушы алдымыздағы оқушыдан жауап алмас бұрын, оның талабын орындауымыз шарт. Оқушыға білім беру алдында , оның сапасын дұрыс жолға қоюымыз қажет.

Қазақ тілі пәнінен ҰБТ дайындау жүйесі бойынша тест сұрақтары

1. Сөздің ең кішкентай бөлшегі қалай аталады? жауабы 1 -с
А)сөз
В) буын
С)дыбыс
Д) әліпби
Е) дифтонг
2. Еріндік дауыстылардың қатарын табыңыз. жауабы 2- а
А) о,ө, ұ, ү, у
В) а,ә,ы, и, е
С) а,ә,е,ү,ұ
Д) а,о ы, ұ, ү
Е) ы,і,ыо,е
3. Жұп болып келетін қатаң, ұяң дауыссыздарды табыңыз. жауабы 3- в
А)д-т
В) п-б
С)ф- в
Д) х-һ
Е)қ-к
4 Сөздің басында кездеспейтін дыбыстарды табыңыз.жауабы 4-в
А) м,ң
В)Һ,ң
С) в, с
Д) в, ж
Е) с, т
5Дифтонг дыбыстарды көрсетіңіз. жауабы 5-а
А) я,ю,ё
В) а, о, і
С) ь, ы, і
Д) ұ,ү,і
Е и, і, у
6. Қай сөзге қосымша жалғанғанда ,соңғы дыбыс түсіп қалады?Жауабы6-в
А) акт
В)металл
С) штампылау
Д) Кузбасс
Е)киоск
7. Бірыңғай буын үндестігіне бағынбайтын қосымшаларды табыңыз
А)–дікі, -кеш-, хана,- кер
В) –ды,-ты,- ны,-ні жауабы 7-а
С) -нан,-нен,- ға,-ге
Д) лар,-лер,-дар, дер
Е)-бей,- паз,- ның,- дікі
8.Тоғыспалы ықпал дегеніміз не? жауабы 8-в
А) дауысты дыбыстардың араласып келуі.
В)қатар тұрған екі дыбыстың бір-біріне әсері.
С) соңғы дыбыстың алдыңғы дыбысқа әсері.
Д) дауысты дыбыстардың тек жуан түрде келуі.
Е) алдыңғы дыбыстың соңғы дыбысқа әсері.
9.Тасымал неге негізделеді? жауабы 9-д
А) әріп
В) ықпал
С) дыбыс
Д) буын
Е) екпін
10.Тасымалданбайтын сөзді табыңыз. жауабы10-а
А) ана
В) қала
С)қиын
Д)мәре
Е) қияр
11. «повесть», « ұйқас» , «терме» терминдері қай ғылым саласында қолданылады? Жауабы 11-в
А)тіл білімі
В) музыка
С) әдебиет
Д) география
Е )этимология
12. Мақалдың мағынасын анықтаңыз. Жауабы 12-е
Оқу –білім бұлағы,
Білім –өмір шырағы.
А) ақыл-парасат туралы
В) тәлім-тәрбие туралы
С) үлкенді құрметтеу туралы
Д) ынтымақ –бірлік туралы
Е) білім туралы
13. Тура мағыналы сөзді табыңыз. жауабы13—а
А) таза бұлақ
В) ашық мінез
С) алтын қол
Д) қолы ашық
Е) терең әңгіме
14.Қайталама қос сөзді табыңыз.
А)Бара-бара жауабы 14-а
В) оңды-солды
С) арық- тұрық
Д) көрші –қолаң
Е) анда-санда
15.Көптік ұғымынсыз көптік мағына беретін сөзді табыңыз.
А) шекер, қымыз жауабы 15-а
В) кітап, қалам
С)барша, көл
Д) кесе, қасық
Е жазушы, қаламақы
16.Зат есім қандай қызмет атқарып тұр? Жауабы16-с
Өлең оқыдық.
А) баяндауыш
В) бастауыш,
С) толықтауыш
Д) пысықтауыш
Е) анықтауыш
17.Қатыстық сын есімді табыңыз. жауабы 17-с
А) биік
В) көктеу
С) өнерлі
Д) қара сұр
Е) таңертең
18.Бөлшектік сан есімді табыңыз. жауабы 18-в
А) бесеу
В) үштен бір
С) сегізінші
Д) төрт-төрттен
Е) екі
19.Есімдікті басқаша қалай атауға болады? Жауабы19-а
А) орынбасар сөз
В) көмекші есім
С) көмекші сөз
Д) көсемше
Е) есімше
20.Негізгі түбір етістікті табыңыз. жауабы 20-а
А) дала
В) ойла
С) қина
Д) ақта
Е) жақта
21.Әрі үстеу, әрі етістік болатын етістік түрін табыңыз. 21 жауабы-а
А)көсемше
В) есімше
С) етістіктің шағы
Д) тұйық етістік
Е) етістіктің райы
22.Дефис арқылы жазылатын үстеуді табыңыз. жауабы 22- е
А) жаздыгүні
В) ала жаздай
С) биыл
Д) алагеуім
Е)әрең әрең
23 Көңіл –күй одағайын табыңыз. жауабы 23- с
А)тәйт
В) жә
С) мәссаған
Д) қош-қош
Е)шөре-шөре
24.Тіркес түрін анықтаңыз. Жауабы 24-е
Ит өлген жер
А) естістікті тіркес
В) күрделі сөз
С) мәтел
Д) есімді тіркес
Е) тұрақты тіркес
25.Меңгеруді табыңыз. жауабы25- а
А) үйге енді
В) сәлем беру
С) бәрі үндемеді
Д) мұғалімнің жұмысы
Е) асыра сілтеу
26.Жайылма сөйлемді көрсетіңіз. жауабы 26- е
А)Алия –студент.
В) Егін даласы.
С) Кең зал.
Д) Егін орылды.
Е) Ол кеше келген.
27.Сенушілікті, мақұлдауды білдіретін қыстырма сөзді көрсетіңіз.
жауабы 27-е
А) меніңше, сірә
В) олай болса, сөйтіп,
С) біріншіден, ақырында
Д) бағымызға қарай, абырой болғанда
Е) сөз жоқ, рас
28.Төл сөздің тыныс белгісінің дұрыс қойылуын табыңыз.Жауабы28-а
А) «Дені сау кісіге қарап отыру қиын ғой»,- деп Жамал дауысын солғындау шығарды.
В)Дені сау кісіге қарап отыру қиын ғой, -деп Жамал дауысын солғындау шығарды.
С) «Дені сау кісіге қарап отыру қиын ғой» -деп Жамал дауысын солғындау шығарды.
Д) «Дені сау кісіге қарап отыру қиын –ғой» ,-деп Жамал дауысын солғындау шығарды.
Е) «Дені сау кісіге қарап отыру қиын ғой»,- Жамал ,дауысын солғындау шығарды.деп
29.Сабақтастың қай түріне жатады?Жауабы-29-в
Ер Төстік жалмауыздың қолында қалды деп , елі мүлде күдер үзіп қойды.
А)мақсат бағыныңқы сабақтас
В) себеп бағыныңқы сабақтас
С)қимыл-сын бағыныңқы сабақтас
Д) шартты бағыныңқы сабақтас
Е) мезгіл бағыныңқы сабақтас
30.Көп нүкте қойылатын жерді табыңыз.жауабы 30- в
А)төл сөзден кейін.
В) айтылуға тиісті ойдың аяқталмай қалғанын білдіру үшін көп нүкте қойылады.
С) хабарлы сөйлемнен кейін.
Д) сөйлем соңында
Е)тілек , өтініш әр алуан көңіл –күйді білдіру үшін қойылады.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Бейсембаев.Ғ «ҰБТ: көзқарас пен кедергі»
2. З Қабдолов. Алматы, 1997, 142б «Қазақ тілін оқытудың тиімді
әдістері». Алматы, 2007 ж, 15б.
3. Мұғалімге арналған нұсқаулық, 1-деңгей. Назарбаев мектебі ДББҰ, 2012 жыл.
4. «Ақылдың кені – ұлағатты сөздер» 2008 ж «Ана тілі» баспасы Құрастырған: Құбығұл Жарықбаев
5. «Шың» оқулығы 2005 жыл
6. «Қазақ тілі мен әдебиеті» журналы №10 2010 жыл
7. «Мектептегі психология» журналы №2 2010 жыл
8. Оқулықтар 5-11-сыныптар

ID: 454 | Просмотров: 9682